Etika

Etika spada u oblast filozofije koja se naziva aksiologija ili teorija vrednosti. Ona se bavi izučavanjem morala i pojmovima dobrog i ispravnog. Svaka etička teorija sadrži bar dve komponente – teorije: onu koja određuje šta je dobro ili vredno i ona koja određuje šta je ispravno.

Ars longa, vita brevis

Pojam ”etika” seže u daleku prošlost, još u vreme Hipokrata, grčkog lekara iz četvrtog veka pre naše ere.
Hipokratu je pri lečenju ljudi glavni princip bio “koristiti ili barem ne škoditi”!
Taj princip je temelj visoke etike koja se odražava u Hipokratovom odnosu prema njegovim bolesnicima. Interes i dobrobit bolesnika bili su mu je prvenstveni i glavni ciljevi tokom lekarskog rada. Neprolazna je Hipokratova zasluga to što je položio temelje lekarskoj etici koja je, gotovo neizmenjena, zadržala svoje značenje i svoje vrednosti do današnjeg dana.
On je prvi odredio etičke principe kojima se mora rukovoditi lekar u vršenju svog zvanja. Dao je moralne zakone kojima je podvrgnut lekar u svom radu i detaljno je opisao način ponašanja sa bolesnikom, uključujući i sam način razgovora sa pacijentom. Ti etički principi formulisani su u slavnoj Hipokratovoj zakletvi koja se nalazi na čelu njegovih dela i kojom su se zaklinjali i još se uvek se zaklinju svi oni koji se posvećuju lekarskom pozivu.
Hipokrat s Kosa je bio najpoznatiji antički grčki lekar. Smatra se jednim od najistaknutijih ličnosti medicine svih vremena. Pripadao je školi asklepijada na grčkom otoku Kosu. U delima kojima mu se pripisuju (Corpus hippocraticum ili “Hipokratovi rukopisi”) odvojio je nauku od magije, skupio i kritički obradio iskustva egipatskih i grčkih lekara zbog čega se smatra ocem medicine.
Hipokrat je smatrao da u razvoju svake bolesti postoje kritični dani. Dobro je opisao kliničke simptome pojedinih bolesti i neke kliničke sindrome (facies hippocratica – lice umirućeg). Hipokrat je prvi izneo pretpostavku da su duševni poremećaji rezultat oboljenja mozga i da je “sumanut čovek” u stvari – bolestan čovek. Na osnovi simptoma Hipokrat nije postavljao dijagnozu, nego prognozu bolesti. Uz tadašnje lekove u tretmanu duševnih bolesti (razni biljni preparati, opijum, kanabis) preporučivao je odmor, dijetu i gimnastiku, a kao najbolji lek – rad.
Insistirao je na tome da lekar mora poznavati uslove u kojima bolesnik živi. Osnovna mu je misao bila da u lečenju treba forsirati prirodu otpornost ljudskog organizma.
Po Hipokratovu mišljenju, karakteristike ličnosti određuju četiri telesna soka od kojih je sastavljen ljudski organizam – sluz, žuta žuč, crna žuč i krv. Zdravlje je dobro mešanje (eukrazija), a bolest je poremećaj u mešavini tih sokova (diskrazija). Takvo mišljenje uticalo je na srednjevekovnu medicinu. Slavno, starodrevno medicinsko pravilo pripisano Hipokratu je “Primum non nocere” ili “Najpre ne naškoditi”. Drugo pravilo glasi „Ars longa, vita brevis“ ili “Život je kratak, a umetnost je dugovečna”.
Pod Hipokratovim imenom sačuvala se i zakletva starogrčkog lekara – asklepijada, koja sadrži principe lekarske etike koji i danas imaju svoju vrijednost. Hipokratovu zakletvu tradicionalno polažu lekari obavezujući se na ustrajavanje u etičkom vršenju dužnosti svoje profesije. Nastala je u 4.veku p.n.e. Iako je sadržina originalne Zakletve relativno van vremenskog konteksta, smatra se tradicionalnim činom uvođenja lekara u praksu.

Internacionalni kodeks medicinske etike možete pronaći ovde.